Tôi biết đến Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên qua các truyện ngắn của Aziz Nesin - Những người thích đùa. Sau đó ở Ba Lan năm1991, tôi được biết họ qua cộng đồng Thổ di cư chuyên buôn bán chợ búa với những đặc điểm chịu khó, khôn lanh và lừa đảo rất khéo. Tuy nhiên, hàng hóa họ làm ra (đa số là hàng may mặc, trang sức) thì đã ở tầm vượt trội so với Việt Nam, Trung Quốc và tất nhiên là cả Liên Xô. Sau này khi sang Đức, tôi lại gặp họ là những người nhập cư lầm lũi chịu khó làm rất nhiều nghề, sinh hoạt khá khép kín với những nét văn hóa Thổ giữa nền văn minh Tây Âu.
Trong thâm tâm, tôi không kính trọng họ cho lắm cho đến khi tôi đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ (mới đi Istanbul và Capadocia), rồi được xem những bộ phim như Thời đại hoàng kim về Đế quốc Ottoman, đánh giá của tôi về người Thổ và nước Thổ Nhĩ Kỳ thay đổi rất nhiều. Tôi trở nên kính trọng dân tộc và đất nước này hơn bởi bề dày văn hóa, lịch sử của dân tộc Thổ cũng như những thành tựu về kinh tế, văn hóa, chính trị mà họ đạt được...
Thổ Nhĩ Kỳ là một nước lớn, có số dân 82tr người, GDP trên đầu người đạt 12.000$ (ngang với Nga), nền kinh tế đứng thứ 13 Thế giới, có vai trò quan trọng làm cầu nối Á - Âu.Mặc dù là một quốc gia đa sắc tộc và mâu thuẫn sắc tộc luôn thường trực nhưng Thổ Nhĩ kỳ là nước đang nỗ lực khôi phục vai trò của Đế quốc Ottoman oai hùng hàng mấy thế kỷ...Istanbul là thành phố lớn nhất, thủ đô cũ và là trung tâm kinh tế của cả nước là thành phố rất đặc biệt: nằm vắt mình trên hai châu lục Á - Âu ngăn cách bởi eo biển Bosrophur nổi tiếng. Người Thổ Nhĩ Kỳ ở Thổ, nhất là ở Istanbul thể hiện mình với cả 2 nét văn hóa Á, Âu. Họ theo đạo Hồi gần như toàn tòng dù cho Istanbul (ngày xưa là Constanilope) chính là nơi khởi nguồn của Dòng đạo Chính Thống giáo rất phát triển ở các nước Slavo. Sự mến khách, lanh lợi, yêu đời của họ đã góp phần làm cho bức tranh nước Thổ thêm đẹp, thu hút hàng năm vài chục triệu khách du lịch.
Thổ Nhĩ Kỳ đấy ắp các di tích lịch sử chồng lấn hàng mấy nghìn năm với các nền văn minh càn qua quét lại. Riêng ở TP Istanbul khắp nơi ta đều được chứng kiến những nhà thờ cổ, pháo đài xưa xen lẫn với những khu nhà lịch lãm và ngăn nắp. Tuy nhiên, khu di tích lịch sử bắt buộc phải đi là khu nhà thờ - hoàng cung cổ nằm ven bờ eo biển Bosrophur. Khu lịch sử này đến nay vẫn được bảo tồn khá tốt với những công trình tuổi đời trên nghìn năm, có được tôn tạo lại. Có 5 công trình đều kỳ vĩ. Đi hết 5 công trình này không phải 1 ngày mà phải 2 ngày mới tạm gọi là xem qua.
1/ Topkapi Palace chính là cung vua mấy chục đời thời Đế chế Ottoman nằm trọn vẹn giữa một khu đất cao và đẹp bao bọc bởi cả một dải công viên rộng lớn. Hiện nay cung điện Topkapi trở thành bào tàng quốc gia với cả chục cung điện nhỏ bên trong và có lính gác kiểu truyền thống.
2/ Nhà thờ Hagia Sophia nổi tiếng. Đây là nhà thờ chính thống giáo lớn nhất và đầu tiên của Thế giới và được bảo tồn, tôn tạo rất đẹp. Một thời kỳ nhà thờ này được biến thành một nhà thờ hồi giáo cho nên ta thấy có 4 tháp cao 4 góc phia sngoaif được xây theo motiv Hồi giáo. Hiện nay nó là một bảo tàng hấp dẫn với những di sản có một không hai tren các họa tiết, vòm cung, hầm ngầm và tranh vẽ...
3/ Đối diện với Hagia Sophia là nhà thờ Hồi giáo nổi tiếng Sultan Ahmet (vẫn gọi là Blue Mosque do tường nhà thờ xây đá xanh). Nhà thờ này vẫn đang hoạt động như một nhà thờ hồi giáo lớn của Istanbul.
4/ Khu lăng mộ các đời vua nằm ngay cạnh Hagia Sophia, nơi còn lưu giữ mộ và xác ướp trong quan tài của hàng chục vị vua Ottoman và vợ con...
5/ Khu di tích nhà tắm cổ dưới lòng đất rất xa xưa, nơi có bức tượng kỳ vĩ và linh thiêng, Chỗ này gọi là Basilica Cistern nằm cách khu nhà thờ khoảng 1km
Grand Bazaar ở Istanbul có từ thời “con đường tơ lụa”, là một trong những thương xá có mái che lớn nhất và lâu đời nhất trên thế giới. Chợ có 61 đường phố và hơn 4.000 cửa hàng thu hút từ 250.000 đến 400.000 du khách mỗi ngày. Chợ được liệt kê số 1 trong số các điểm thu hút khách du lịch tham quan nhiều nhất trên thế giới với 91.250.000 du khách hàng năm.Grand Bazzar nằm ngay khu trung tâm, gần xịt bên cạnh nhà thờ Blue Mosque Việc xây dựng Grand Bazaar lần đầu từ năm 1455. Sau nhiều lần biến động bởi hỏa hoạn và động đất, chợ có hình hài như ngày nay là được xây dựng lại vào năm 1894.Đến thăm Istanbul, không thể không ghé thăm khu chợ nổi tiếng này.Nó thật choáng ngợp bởi sự toàn mỹ, nhộn nhịp và hào nhoáng.Nó là khu chợ điển hình của một văn minh buôn bán có từ thời xa xưa và phát triển cho đến ngày nay.Ở chợ, có thể mua lẻ, mua buôn các hàng hóa phong phú và đặc sắc của nền văn minh Thổ Nhĩ Kỳ với những đồ gốm, đồ dệt, đồ sắt, đèn thần, gia vị các loại.Bạn có thể tìm thấy dừa khô, chanh lát, xả khô, đến dầu ô liu, trầm hương, dầu tràm cũng như đèn thần alibaba, thảm Kasmir và quần áo hiện đại, truyền thống...Văn hóa bán hàng của Thổ giống các nước đạo Hồi là 100% người bán hàng là đàn ông - những người đàn ông dễ thương, lành nghề, chuyên nghiệp, rất giỏi mời chào, thuyết phục, mặc cả và mách mối bán hàng...Chợ đúng là xã hội thu nhỏ của cả một nền văn minh sản xuất và buôn bán có đẳng cấp cao trên thế giới...
Đến Istanbul, bạn không nên bỏ qua eo biển Bosphorus gắn với những huyền thoại Hy Lạp cổ về mối tình vụng trộm giữa Thần Dớt với nữ thần tên Io. Để giúp nữ thần trốn thoát, Dớt đã biến Io thành một con bò để bơi vượt eo biển về vùng Ai Cập an toàn. Tên Bosphorus có nghĩa gốc là nơi con bò vượt biển…
Để ngắm trọn vẻ đẹp tự nhiên hút hồn của eo biển Bosphorus, du khách có thể đi du thuyền dọc eo biển. Có khá nhiều cách để du khách có nhu cầu ngắm vùng eo biển, nhưng rẻ nhất, tiện nhất là đi theo chuyến ferry công cộng với giá rất bình dân khoảng 10$ (xem ảnh kèm).
Hai bên bờ eo biển trải dài khoảng 30 km là những cung điện, đền đài, công sở, trường học, nhà dân tích tụ hàng nghìn năm phát triển. Chúng trên cả mức tuyệt vời. Những cung điện xa hoa, lộng lẫy từ thời Ottoman, trong đó có cùng điện được dát hàng mấy tấn vàng để trang trí, những trường học rộng rãi, khang trang, những nhà thờ Hồi giáo với 4 tháp nhọn vút cao, những biệt thự, chung cư san sát, kiến trúc độc đáo, hài hòa, tỏ rõ sự giàu có, thịnh vượng của một quốc gia có nền văn hóa lâu đời…
Bên cạnh các cảnh sắc ở 2 bên bờ, bạn còn có thể nhìn thấy cầu Bosphorus nối liền 2 châu lục Á – Âu. Nếu đi bằng ferry công cộng, bạn sẽ được đi chui qua cây cầu Bosphorus 1 là cây cầu treo đầu tiên nối eo biển Á – Âu khành thành năm 1973. Về sau Thổ còn xây theem cây cầu thứ 2 và một hầm ngầm qua eo biển.
Bosphorus không chỉ là điểm du lịch nổi tiếng của Thổ Nhĩ Kỳ mà với vị trí địa lý chiến lược của mình, là tuyến đường biển duy nhất nối liền Địa Trung Hải và biển Đen. Nghĩa là, hải quân, giao thông biển của những nước vùng Biển Đen như Nga, Ukraina, Georgia, Bungari, Romania… hoàn toàn lệ thuộc vào eo biển này. Từ xa xưa, Bosphorus đã là một trong những tuyến giao thông và cảng biển thương mại sầm uất nhất thế giới. Mỗi năm có tới gần 50.000 tàu thuyền tấp nập qua vùng biển này, thường xuyên nhất là các tàu container chở hàng và tàu quân sự của các nước như Ukraina, Georgia, Bulgaria, Romania, Nga…Thời gian để thăm thú Bosphorus ít nhất là nửa ngày. Nếu bạn đi cả những cung điện và thắng cảnh trên bờ thì 2-3 ngày chưa đủ.
Thổ Nhĩ Kỳ và Istanbul nói riêng là thành phố chuyên nghiệp về du lịch rồi, do vậy chuyện đi lại, phố xá và chỗ nghỉ thuận lợi vô cùng.Trước đây, sân bay chính là Atartuk, việc đi lại giữa sân bay và khu phố lịch sử, khu nhà nghỉ rất thuận lợi bằng tàu điện số 1. Nay sân bay mới cách Istanbul 50km việc đi lại cũng rất dễ dàng bằng Metro, Shutle Bus hay taxi.Phố xá và giao thông công cộng ở Istanbul rất thuận tiện cho khách du lịch với các phương tiện metro, tàu điện, bus và ferry sông biển.Khách du lịch có thể ở 3 khu tùy gu du khách.
1/ Khu Old City (đang phục hồi chư xong hết nhưng rất nhiều khách sạn mini ở được rồi). Khu này không nhiều khách sạn nhưng giá rẻ, vị trí ngay cạnh Sultahamet và Hagia Sophia (đi dạo chơi ra đó ban đêm được) , cảnh đẹp, yên tĩnh, giao thông tương đối ổn (đi bộ hơi xa từ bến tàu điện), hơi xa khu chợ và thương mại. Ở khu này toàn những khách sạn kiểu nhà truyền thống Thổ và Âu (Anh). Những người thích yên tĩnh, tìm hiểu lịch sử hoặc chụp ảnh đêm khu lịch sử ở đây là đẹp nhất.
2/ Khu Sirkeci rất nhiều khách sạn quanh ga xe lửa ra tận gần bến tàu Sirkeci. Khu này dịch vụ ăn uống rất nhiều và phố xá tấp nập đến đêm, đi lại thuận tiện. Tối có thể ra bờ biển bến Sirkeci dạo.
3/ Khu phố cũ Taksim - Gatala bên kia cầu Atartuk là khu khách du lịch ba lô hay ở với phố chợ truyền thống, tháp cổ Gatala, hàng quán suốt ngày đêm nhộn nhịp.Khách cao cấp ở các khách sạn 4-5 sao thì phải ở xa hơn, thường là các khách sạn lớn bên bờ eo biển Borphorus.
Đến Thổ Nhĩ Kỳ, nếu có đủ thời gian khoảng 1 tuần trở lên thì ngoài Istanbul địa điểm tiếp theo phải là Capadocia.Capadocia là một vùng đất đặc biệt với những rặng núi đá cổ, trải qua hàng triệu năm biến động địa chất, thủy văn, bị bào mòn thành những thung lũng đủ sắc thái với những cột đá, vách đá hình thù kỳ dị trên những hẻm núi hiểm trở hoặc xen kẽ những thửa ruộng có thể trồng cấy cây ăn quả...Về địa mạo, thời xưa vùng này có thời là biển cả với những đợt phun trào nham thạch tạo nên các dãy núi đá đặc trưng, rồi nước biển bào mòn các thớ đá như bao bờ biển khác. Nhưng sau đó đáy biển dâng cao, biến cả vùng thành một vùng khô cạn nhưng những dấu tích của bờ đá bị bào mòn thành những hình thù kỳ quái thì vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt.
Về lịch sử, Capadocia còn là nơi trú ngụ của người dân La Mã khi chạy trốn khỏi kinh thành trong đợt đàn áp Thiên của giáo. Rồi người Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) tràn đến chiếm cứ khu vực này cho đến ngày nay. Đây là vùng đất được UNESCO công nhận là di sản văn hóa từ rất sớm (1985). Nó thật kỳ bí vào loại bậc nhất thế giới vì tính độc đáo, diễm lệ và huyền bí. Từ Istanbul phải bay mất 2 tiếng để đến vùng đất huyền bí này. Hoặc đi xe bus thì phải đi qua Ankara.Capadocia tập trung khu thắng cảnh ở quanh vùng TP Goreme. Đi lại trong vùng hẹp Goreme và phụ cận có thể đi xe hơi, theo tour (Red Tour) nhưng thú nhất là thuê xe máy hay xe scooter 4 bánh đi vòng vòng các thung lũng mà nghe tên đã thấy thú vị: Thung lũng bồ câu, thung lũng tình yêu, thung lũng hoa hồng, thung lũng nàng tiên, thung lũng động đất...
Đến vùng Capadocia, nếu bạn ở khu vực trung tâm như Goreme, Nevsiher... mà có đủ 1 ngày rỗi rãi đi chơi vùng xung quanh thì lựa chọn tốt nhất là đi theo tour 1 ngày gọi là Green Tour.Người ta gọi tên Green tour để phân biệt ngay với Red Tour là đi chính vùng lõi của khu vực (các cột đá tôi đã giới thiệu ở banif trước. Green Tour đi về vùng phía Nam hơn 100km tới tận thung lũng và hẻm núi Ihlara Valley với những thảo nguyên mênh mông cỏ mọc hoặc trồng lúa mỳ, hẻm núi bên con sông chảy qua Ihlara kỳ vĩ. Trên đường, chúng ta sẽ được thăm khu định cư cổ trên núi với những di tích cổ những ngôi nhà, nhà thờ đào sâu vào trong núi. Rồi thăm cả một thành phố ngầm trong lòng đất như một hầm mỏ thực sự. Khu thành phố ngầm chính là phương thức định cư của một thời kỳ đầu công nguyên của các cộng đồng phải chạy trốn quân xâm lược...Ở vùng này, chúng ta sẽ được gặp những con người Thổ Nhĩ Kỳ quê kệch mang đúng những nét đặc trưng của dân tộc này.
Ở vùng Capadocia thú nhất là ở khách sạn và bay khinh khí cầu. Rất độc đáo và đẹp. Nếu đi đoàn lẻ, nên chọn chính trung tâm Goreme để nghỉ với những khách sạn nhỏ nhỏ đào vào trong núi hoặc tựa núi và bao giờ cũng có tên Cave kèm theo. Bạn sẽ được ở trong một phòng Cave có 1 mặt là tựa vào núi, mặt tiền sẽ có một ban công thơ mộng ngắm được cảnh thành phố nhỏ bé Goreme hoặc nhìn xuống thung lũng. Ban công của các Khách sạn này thường được ngăn độc lập với phòng ngủ chính, to rộng đến gần chục mét vuông với bàn, ghế dài, ghế ngắn trải thảm ba tư để bạn có thể nằm dài trên ghế ăn sáng, ăn tối hoặc uống trà ngắm cảnh... Phòng ăn của các khách sạn này bao giờ cũng có một khoảng lớn sân trời trên sân thượng hay sân trời ngắm cảnh đêm hoặc sáng tuyệt vời.Muốn đẹp, bạn phải chọn các khách sạn cao trên vùng cao của thị trấn Goreme. Đó chính là các khách sạn ở vùng phía bắc và tây của Trung tâm thị trấn...
Buổi sáng sớm bạn có thể thưởng thức bay 1 chuyến Khinh khí cầu được mệnh danh là đẹp nhất Thế giới với thời gian bay 1 tiếng từ khoảng 6-7 giờ. Bãi đỗ Khinh khí cầu nằm ở bãi đất đồi phía đông Trung tâm. Các KKC của các khách sạn và nhà bay chuyên nghiệp từ sáng sớm phải được chở bằng xe mooc tải nhỏ cũng xe chớ khách bay đến bãi đỗ, bơm khí Heli để bay 1 vòng ngắm thành phố và toàn khu cao nguyên đá. Sau khi hạ cánh các xe hơi lại trả khách và kéo KKC về khách sạn...
Toàn cảnh Topkapi - Istanbul Thổ Nhĩ Kỳ
Bên trong nhà thờ Hagia Sophia ở Istanbul Thổ Nhĩ Kỳ
Nhà thờ Hồi giáo tại Istanbul Thổ Nhĩ Kỳ
Grand Bazaar ở Istanbul có từ thời “con đường tơ lụa”
Eo biển Bosphorus huyền thoại tại Istanbul Thổ Nhĩ Kỳ
Cầu Bosphorus nối eo biển Á – Âu
Thung lũng Pasabag còn gọi Love Valley tại Capadocia Thổ Nhĩ Kỳ