Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) được thành lập ngày 30 tháng 12 năm 1922, sau Cách mạng Nga (1917) và Nội chiến Nga (1918-1922). Đây là kết quả của việc Đảng Bolshevik, dưới sự lãnh đạo của Vladimir Lenin, lật đổ chính quyền lâm thời Nga và thiết lập một nhà nước xã hội chủ nghĩa. Liên Xô ra đời từ sự hợp nhất ban đầu của 4 nước cộng hòa:
1. Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Nga (RSFSR),
2. Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Ukraine,
3. Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Belarus,
4. Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Ngoại Kavkaz (bao gồm Armenia, Azerbaijan, và Gruzia).
Liên Xô mở rộng qua thời gian bằng cách sáp nhập hoặc thành lập các nước cộng hòa mới, chủ yếu trong Thế chiến II. Đến năm 1991, Liên Xô gồm 15 nước cộng hòa:
1. Nga (RSFSR) - 1922
2. Ukraine - 1922
3. Belarus - 1922
4. Armenia - 1922 (qua Ngoại Kavkaz)
5. Azerbaijan - 1922 (qua Ngoại Kavkaz)
6. Gruzia (Georgia) - 1922 (qua Ngoại Kavkaz)
7. Uzbekistan - 1924
8. Turkmenistan - 1924
9. Tajikistan - 1929
10. Kazakhstan - 1936
11. Kyrgyzstan - 1936
12. Litva (Lithuania) - 1940
13. Latvia - 1940
14. Estonia - 1940
15. Moldova - 1940 (tách từ Romania)
Các nước Baltic (Litva, Latvia, Estonia) và Moldova gia nhập sau khi bị Liên Xô chiếm đóng trong Thế chiến II theo Hiệp ước Molotov-Ribbentrop (1939) với Đức Quốc xã.
Với 15 nước cộng hòa liên bang Xô Viết có diện tích tới 22,4 triệu KM vuông với dân số 293 triệu người.
Liên Xô đạt được nhiều thành tựu nổi bật:
- Công nghiệp hóa: Từ một nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp dưới kế hoạch 5 năm của Stalin.
- Thế chiến II: Đánh bại Đức Quốc xã (1945), đóng vai trò quyết định trong chiến thắng phe Đồng minh.
- Khoa học - Công nghệ:
- Phóng vệ tinh đầu tiên trên thế giới (Sputnik 1, 1957).
- Đưa con người đầu tiên vào vũ trụ (Yuri Gagarin, 1961).
- Quân sự: Trở thành siêu cường với kho vũ khí hạt nhân lớn, đối đầu Mỹ trong Chiến tranh Lạnh.
- Xã hội: Xóa mù chữ gần như hoàn toàn, phát triển hệ thống giáo dục và y tế miễn phí.
Liên Xô sụp đổ vào ngày 26 tháng 12 năm 1991, do nhiều nguyên nhân:
- Kinh tế suy yếu: Hệ thống kế hoạch hóa tập trung kém hiệu quả, khủng hoảng kinh tế thập niên 1980.
- Cải tổ thất bại: Chính sách Perestroika (cải tổ kinh tế) và Glasnost (cởi mở chính trị) của Mikhail Gorbachev gây mất kiểm soát.
- Chủ nghĩa dân tộc: Các nước cộng hòa đòi độc lập, đặc biệt sau khi các nước Baltic tuyên bố ly khai (1990-1991).
- Chiến tranh Lạnh: Áp lực từ Mỹ và phương Tây làm suy kiệt nguồn lực.
Sau sự tan rã, 15 nước cộng hòa trở thành các quốc gia độc lập. Nga được coi là "nước kế thừa" của Liên Xô trên trường quốc tế.
Kết luận
Liên Xô là một trong những siêu cường lớn nhất thế kỷ 20, tồn tại gần 70 năm (1922-1991), để lại dấu ấn sâu đậm về chính trị, quân sự và khoa học, nhưng cũng tan rã vì những mâu thuẫn nội tại và áp lực bên ngoài.
Sau khi liên bang Xô Viết tan rã, công đồng các quốc gia độc lập SNG tiếng anh gọi CIS ra đời.
Quốc huy Liên Xô CCCP